Morfologia /wygląd

 

Jest to chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych, długości 11-16 mm i niemal czarnej barwie chityny. Ciało typowego przedstawiciela jest dodatkowo pokryte pstro-szarą łuską, z charakterystyczną wyłącznie jedną parą skośnych ciemniejszych smug na pokrywach. U niewielkiej części owadów skośne pasy nie są dobrze wykształcone, jednakże ich brak nie oznacza jeszcze że nie jest to szarek. Samice tego gatunku są nieco większe i masywniejsze niż samce. Są też wyraźnie cięższe od nich. Starsze osobniki są bardzo często „wytarte” z większości tych łusek, odsłaniając ciemno wybarwione pokrywy z równoległymi rzędami punktowania na ich powierzchni. Pewnym ułatwieniem w oznaczeniu chrząszczy aktywnie żerujących na burakach jest obecność wydatnej „listewki” (tzw. kila) na grzbiecie ryjka ograniczonej wyraźnymi pobocznymi rowkami, czym różni się od ryjosza burakowca. Ryjosz burakowiec nie posiada również skośnych smug na pokrywach.

Biologia szkodnika

 

Zimowanie

Szarek komośnik zimuje jako chrząszcz w glebie po uprawie buraka. Wiosną, gdy temperatura gruntu na głębokości 10 cm przekroczy 7^oC i zaczyna rosnąć – rozpoczyna się proces przebudzenia. Następuje powolne ich wychodzenie na powierzchnię oraz poszukiwanie pierwszego pokarmu. Czas ten zbiega się okresem wschodów buraka cukrowego. Wydłużony okres wychodzenia chrząszczy na powierzchnię trwa zwykle kilka tygodni i zależy od dwóch głównych czynników:

• szybkości ogrzewania się gleby, oraz
• głębokości na jakiej zimowały dorosłe owady.

W polskich warunkach ponad połowa okazów zimuje na głębokości 10-20cm, reszta w warstwie 20-30cm. A zatem zasiedla warstwę orną, co umożliwia także ich mechaniczne zwalczanie. Tylko nieliczne okazy zimują głębiej lub płycej.

Aktywność wiosenna

Chrząszcze w pierwszym dniu po wyjściu na powierzchnię są mało ruchliwe. Jednak w kolejnych dniach szybko podejmują wędrówkę w kierunku pierwszego pokarmu, kierując się zapachem roślin żywicielskich. Zanim dotrą z ubiegłorocznego pola na nową plantację, odżywiają się także chwastami komosowatymi. Aktywność ruchowa uzależniona jest w znacznej mierze od temperatury. Wiosenne chłodne noce sprawiają, że chrząszcze stają się bardzo niemrawe. Dopiero wraz z przedpołudniowym wzrostem temperatur podejmują przemieszczanie się na piechotę o ile temperatura nie przekracza 20^oC. Powyżej tej temperatury coraz większy odsetek chrząszczy podejmuje lot. Zwykle nie jest on na tyle długi, aby zasiedlić najbliższe wschody buraka cukrowego na całej powierzchni. Natomiast w sytuacji gdy migracja szarka na plantację następuje z marszu (przy niższych temperaturach) – pierwsze szkody widoczne są przede wszystkim w pasie brzeżnym uprawy.

Żerowanie na roślinach buraka cukrowego

Odbywa się ono od momentu dotarcia na nową uprawę. W pierwszej kolejności zgryzane są liścienie i liście a następnie także hypokotyl. W przypadku liczniejszego wystąpienia wschody roślin buraka są zgryziono do powierzchni gruntu, co najczęściej ujrzeć można w pasie brzeżnym uprawy. Istnieje też żerowanie larw chrząszcza na korzeniach. Wraz ze swoim wzrostem i rozwojem żerują coraz głębiej. Dlatego największe ubytki widać zazwyczaj w dolnej części korzenia. Rośliny, które zostały uszkodzone są osłabione i wolniej rosną. Uszkodzenia są miejscem wnikania organizmów patogenicznych.

Aktywność letnia

Po dotarciu na uprawę rozpoczyna się kilkunastodniowy okres żerowania, a po nim gody oraz składanie jaj. Samice w tym celu starannie wybierają miejsca w pobliżu korzenia. Jaja eliptyczne, lekko kremowe długości ok. 1,2mm – składane są do wilgotnej ale nie mokrej gleby. Chętnie też są wyszukiwane naturalne spękania gleby w pobliżu buraka, gdzie łatwiej jest samicom zagrzebać się w celu złożenia jaj na takiej głębokości, na której wilgotność gleby zabezpieczy złoże przed wysychaniem. Samice składają średnio 100-160 jaj, lecz w skrajnych przypadkach liczba złożonych jaj może osiągnąć nawet kilkuset sztuk. W tym czasie oczywiście chrząszcze żerują, odżywiając się liśćmi starszych już wtedy roślin buraka. Ostatecznie okres składania jaj kończy się zwykle na Zamojszczyźnie w pierwszej dekadzie czerwca. Samice i samce po spełnieniu swoich funkcji rozrodczych giną. Pozostają w glebie larw żerujące na korzeniu buraka. Przypominają one swoim wyglądem bardziej małe beznogie białawe pędraki i nie są one podobne do gąsienic. Żerowanie na powierzchni korzenia trwa w kraju do końca sierpnia. We wrześniu następuje przepoczwarczenie najstarszych larw w małych komorach (tzw. kolebkach) do postaci dorosłego chrząszcza. Świeżo powstałe chrząszcze w glebie są barwy jasnobrązowej lub rudej a ostateczną szarą barwę osiągają po kilkunastu dniach.

Okres jesienno-zimowy

W październiku dojrzałe chrząszcze szarka komośnika są gotowe na zimowanie w swoich kolebkach. Czekają tylko na wiosenne ogrzanie gleby na głębokości na jakiej zimują. Nie są one wrażliwe na niskie temperatury. Nawet minus 20^oC przez kilka tygodni nie jest w stanie im zagrozić. Znacznie bardziej szkodliwsze dla nich są zimy z licznymi roztopami lub opadami. Wówczas długotrwała nadmierna wilgotność oraz zalewanie profilu glebowego jest w stanie zwiększyć ich śmiertelność. Nieliczne chrząszcze pozostaną w glebie przez cały rok i wyjdą wiosną na powierzchnię dopiero za 2 lata.